Smith Misra, su təchizatı və çirkab sular üzrə baş mütəxəssis, Dünya Bankı Su və çirkab sular üçün qısa və uzunmüddətli strateji prioritetlər daxil olmaqla su təchizatı və çirkab sular sahəsində strategiya və vizyon haqqında təqdimatla çıxış etdim. Çıxışıma Su Ehtiyatları Agentliyinin yaradılması münasibətilə təbriklərlə başladım. Əslində Agentliyin yaradılmasından əvvəl öhdəliklər ayrı-ayrı qurumların üzərinə düşürdü. Belə ki, ilk dəfə su və çirkab sular üzrə öhdəliklərin getdikcə daha vahid hala gəldiyini görməyə başladıq. Əlbətdə ki, gələcəyə baxış haqqında da danışdım və transsərhəd su ilə əlaqəli problemlər və iqlim dəyişikliyi ilə əlaqəli problemləri nəzərə alaraq, suyun dayanıqlılığının strategiya və vizyonun bir hissəsi olaraq qurulması çox vacibdir. Su qıtlığı şəraitində tələbin idarə edilməsinə diqqət yetirərək su təhlükəsizliyini təmin etmək, səmərəliliyi, xidmət keyfiyyətini artırmaq, əhatə dairəsini genişləndirmək, davamlı əlçatanlığı təmin etmək lazım olduğunu da vurğuladım. Bu, su təchizatı və kanalizasiya məsələləri üçün çox vacibdir. Dünya Bankının müxtəlif hesabatlarından prinsiplər haqqında da məlumat verdim və bu prinsiplər standart qabaqcıl təcrübələr, siyasətin hazırlanması və xidmətlərin göstərilməsi arasında vəzifə və öhdəliklərin ayrılması, sektorun idarə edilməsini yaxşılaşdırmaq, fəaliyyət nəticələrinə əsasən maliyyələşdirmə, inkişaf üçün maliyyələşdirməni artırmaq, özəl sektorun maliyyələşdirilməsinə yönəlmək və s.-ni əhatə edir. Bu kontekstdə vacib bir məqam ondan ibarətdir ki, Su Ehtiyatları Agentliyi yaradıldıqdan sonra bu amillər nəzərə alınmaqla institusional vəzifə və öhdəliklərin gələcəkdə necə müəyyən ediləcəyi məsələsinə baxmaq lazımdır. Sonra Dünya Bankının bu yaxınlarda Azərbaycan üçün apardığı təhlilə əsaslanan qısamüddətli prioritetlərdən də bəhs etdim və bu hesabatlar yekunlaşdırılmaqdadır. Qısa müddətdə 4 əsas prioritet var. Birincisi, bayaq qeyd etdiyim kimi, Agentlik ilə bölüşəcəyimiz ən yaxşı beynəlxalq təcrübələri nəzərə alaraq institut və strukturların yaradılması zərurətidir. İkinci prioritet uçota alınmayan suyun azaldılması proqramının nəzərdən keçirilməsidir. Təhlillərimiz göstərir ki, uçota alınmayan su və ya su itkiləri ölkə üzrə 48-50 faiz arasında olsa da, Bakı üçün bu, demək olar ki, 60 faizdir. Belə ki, Agentlik suyun duzsuzlaşdırılmasını tətbiq etməzdən əvvəl borular sızdığı üçün uçota alınmayan su problemini həll etməyə başlamaq həqiqətən vacibdir. Belə ki, əgər belə demək mümkündürsə, bahalı su daha az sızan borularla axmalıdır. Beləliklə, uçota alınmaya su məsələsinin aradan qaldırılması fiziki sızmaların, eləcə də maliyyə sızmalarının və ya icazəsiz qoşulmaların aradan qaldırılmasıdır. Subsidiya axınlarında azalma olub və biz görürük ki, keçmiş "Azərsu" Maliyyə Nazirliyindən son 10 ildə sözün əsl mənasında 8 milyard manat subsidiya alıb. Yeni yaradılmış vahid su təchizatı və çirkab sular üzrə dövlət orqanı və regional qurumun bir hissəsi kimi hazırlanacaq səmərəliliyin artırılması proqramımız olmasa, gələcəkdə bu, daha çox milyardlarla manata başa gələcək. Bu, tariflərin artırılması demək deyil, çünki sözün əsl mənasında gəlir istehsalın maya dəyərindən qat-qat azdır, lakin bu, təkcə tariflərin təsbit edilməsi ilə bağlı deyil, çünki burada tariflər digər istinad şəhərləri ilə kifayət qədər yaxşı müqayisə olunur. Məsələ kritik və 1 nömrəli prioritet olan uçota alınmayan suyun azaldılması ilə əlaqəli səmərəsizliyi azaltmaqdır. Bundan əlavə, ödənişlərin toplanması ilə bağlı səmərəsizlik var. Bu yaxşılaşdırıla bilər. Əhatə dairəsinin yaxşılaşdırılması lazımdır. İşçilərlə bağlı çatışmazlıqlar da var, çünki əldə edilən məlumatlara əsasən 1000 qoşulmaya təxminən 7-8 işçi düşür. Bu azaldıla, daha səmərəli edilə bilər. Kadrların peşəkarlaşmasına ehtiyac var və bütün bunlar işin səmərəliliyini artırmağa kömək edəcək. Və nəhayət, yenə də əsas olan ictimai hesabatlılığı təşviq edən strukturların tətbiqidir. Bu su və kanalizasiya şirkətlərinin Agentlik tərəfindən maliyyələşdirilməsi xüsusi hədəflərə və fəaliyyətə əsaslanmalıdır. Şirkətin baş ofisi ilə şəhərlər arasında bu, fəaliyyət nəticələrinə və hədəflərə əsaslanmalıdır. Bu, həm şirkət daxilində, həm də kənarda, Agentlik qarşısında hesabatlılığı artıracaq. Su və kanalizasiya şirkətlərində, xüsusən də şəhər yerlərində bu cür hesabatlılıq strukturlarının yaradılması yaxşı təcrübədir. Kənd yerləri üçün, əlbəttə ki, qabaqcıl təcrübə modellərinə ehtiyac var, bunlar dövlət-özəl kiçik operator əsaslı modellər, dövlət-özəl icmalara əsaslanan modellər və ya hətta ucqar kəndlərdə özünə xidmət modelləri ola bilər. Beləliklə, bunlar bir növ qısamüddətli prioritetlərdir. Uzunmüddətli prioritetlərə baxsaq, bir insanın nə qədər yaşayacağını bilmirik, amma 2050-ci ilə getdikdə Azərbaycanı iqlim dəyişikliyinə dayanıqlılığa, iqtisadi cəhətdən səmərəli su təchizatı, kanalizasiya xidmətlərinə və şəhər əraziləri, kiçik qəsəbələr, kənd yerlərinin əhatə edilməsinə, çirkab suların idarə edilməsi ilə dairəvi iqtisadiyyata, təkrar istifadəyə, tullantıların təkrar emalına nail olduğuna, su sektoru üçün innovasiya mərkəzinə, su təchizatı və kanalizasiya sektorunda "yaşıl" maliyyələşdirmə daxil olmaqla yenilikçi dövlət-özəl maliyyələşdirməsinə və təşviq strukturları üçün müəyyən edilmiş KPI-lar ilə ictimai xidmət müqavilələrinə aparan paradiqma dəyişikliyinə və əlbəttə ki, özünəxidmət daxil olmaqla ucqar kənd ərazilərinin əhatə edilməsinə, minimum subsidiyalarla şəhər və kənd yerləri üçün özünü təmin edən su təchizatı şirkətlərinə nail olduğunu görmək istərdik. Belə ki, əsasən ağıllı su və kanalizasiya sektoru, ağıllı texnologiya, ağıllı təşviq proqramları, süni intellektdən ağıllı istifadə nəzərdə tutulur. Demək istədiyim başqa bir şey odur ki, boruları düzəltməzdən əvvəl qurumları qaydaya salın. Məşhur bir deyim var ki, həqiqətən suyun axmasını istəyirsinizsə, qurumlar qaydaya salınmalıdır. Davamlı maliyyə xidmətləri, iqlim dəyişikliyinə dayanıqlı xidmətlərə nail olunduğuna əmin olmaq üçün təkmilləşdirmə, peşəkarlıq, stimulların təşviqi hər zaman məqsədəuyğundur. Konfransın möhtəşəm olduğunu düşünürəm. Konfrans texnologiya, institutlar, maliyyələşdirmə, iqtisadiyyat, suyun idarə edilməsi, suvarma, su təchizatı ilə bağlı geniş mövzularla çox sayda mütəxəssisin iştirakı ilə təşkil edilib. Bu, həqiqətən geniş spektrlidir və zəruridir, çünki sizin yeni yaradılmış qurumunuz var, Azərbaycan dayanıqlı əhatə dairəsinin yaxşılaşdırılması istiqamətində irəliləyir və bu konfranslara ehtiyacınız var. Onlar sizə ideya verir və deyərdim ki, xəyal qurmaq və xəyalın reallığa çevrildiyinə əmin olmaq üçün imkan yaradır. Bu konfransda açıq şəkildə ortaya çıxan iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar təsirlər, su təchizatının azalmaqda olmasıdır və hər kəs bunu hiss edir. Azərbaycan artıq hərəkətə keçmək lazım olduğunu başa düşüb və düşünürəm ki, bu cür forum hamını bir araya gətirmək və bunu necə edə biləcəyimizi düşünməyə başlamaq üçün zəruridir. Konfrans moderatorların düzgün seçimi ilə çox yaxşı təşkil edilmişdir. Müzakirə qrupunun iştirakçıları təhsili, təcrübəsi və təcrübə mübadiləsi baxımından möhtəşəmdirlər. Demək istəyirəm ki, burada İsrail və bir çox başqa ölkələr təmsil olunur, həm özəl sektor, həm də dövlət sektoru iştirak edir və hamı Azərbaycanda bunu necə etmək haqqında danışır, hansı işlər artıq görülüb və bu, sizə lazım olan müzakirədir. Azərbaycan çox gözəl yerdir, xalqı çox istiqanlıdır. Burada özümü evdəki kimi hiss edirəm. Qonaqpərvər və mülayim olmaq irsin bir hissəsidir və mən bunu hiss edirəm.
AZ
EN
RU
